Bệnh tiểu đường thai kỳ
Đái tháo đường thai kỳ (đôi khi được gọi là GDM) là một loại bệnh tiểu đường xảy ra trong thời kỳ mang thai. Được chẩn đoán khi lượng đường huyết cao hơn bình thường lần đầu tiên xuất hiện trong thai kỳ. Hầu hết phụ nữ mắc tiểu đường thai kỳ sẽ hết sau khi sinh. Tuy nhiên, một số phụ nữ vẫn tiếp tục có lượng đường huyết cao sau khi sinh.
Phụ nữ mắc bệnh tiểu đường thai kỳ vẫn có thể sinh con khỏe mạnh nhưng điều quan trọng là phải kiểm soát bệnh tiểu đường thai kỳ để giảm nguy cơ phát triển các biến chứng trong thai kỳ.
Bệnh tiểu đường thai kỳ sẽ không khiến em bé của bệnh nhân sinh ra mắc bệnh tiểu đường, tuy nhiên, có thể làm tăng nguy cơ em bé mắc bệnh tiểu đường loại 2 sau này.
Tại Việt Nam, tỷ lệ mắc tiểu đường thai kỳ dao động khoảng 8,6% đến 10,6% phụ nữ mang thai. Tất cả phụ nữ mang thai nên được xét nghiệm tiểu đường thai kỳ ở tuần thứ 24-28 của thai kỳ (trừ những phụ nữ đã mắc tiểu đường từ trước). Phụ nữ có các yếu tố nguy cơ cao nên được xét nghiệm sớm hơn trong thai kỳ
Ai có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường thai kỳ cao hơn?
Phụ nữ có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường thai kỳ cao hơn bao gồm những người:
- Đã từng mắc GDM trong lần mang thai trước
- Lớn tuổi, đặc biệt là từ 40 tuổi trở lên
- Có tiền sử gia đình mắc bệnh tiểu đường loại 2 hoặc có người thân cấp độ một (mẹ hoặc chị gái) mắc bệnh tiểu đường thai kỳ
- Có cân nặng vượt quá mức khỏe mạnh
- Trước đây đã có lượng đường trong máu tăng cao
- Có hội chứng buồng trứng đa nang
- Đã từng sinh con lớn (nặng hơn 4,5kg)
- Hiện đang dùng một số loại thuốc chống loạn thần hoặc thuốc steroid
Bệnh tiểu đường thai kỳ được chẩn đoán như thế nào?
Tiểu đường thai kỳ được chẩn đoán bằng xét nghiệm dung nạp glucose đường uống (OGTT). Xét nghiệm này được thực hiện tại phòng xét nghiệm và bệnh nhân cần nhịn ăn qua đêm trước khi làm xét nghiệm này.
Bệnh nhân sẽ được lấy máu để kiểm tra lượng đường huyết lúc đói. Sau đó, bệnh nhân sẽ được cho uống nước đường và xét nghiệm máu sau đó một hoặc hai giờ. Bệnh nhân sẽ được yêu cầu ngồi chờ giữa các lần xét nghiệm. Nếu lượng đường huyết của bệnh nhân cao hơn mức bình thường khi xét nghiệm lúc đói, một hoặc hai giờ, bệnh nhân đã bị tiểu đường thai kỳ.
Cần làm gì sau khi được chẩn đoán?
Đối với nhiều phụ nữ, việc được chẩn đoán mắc bệnh tiểu đường thai kỳ có thể gây khó chịu. Tuy nhiên, điều quan trọng là phần lớn phụ nữ mắc bệnh tiểu đường thai kỳ đều có thai kỳ khỏe mạnh, sinh nở bình thường và em bé khỏe mạnh. Phương pháp điều trị bao gồm chế độ ăn uống lành mạnh, hoạt động thể chất thường xuyên, theo dõi và duy trì lượng đường trong máu ở mức mục tiêu trong suốt thai kỳ.
Việc kiểm soát đái tháo đường thai kỳ là một nỗ lực hợp tác, đòi hỏi sự tham gia tích cực từ thai phụ, gia đình và một đội ngũ các chuyên gia y tế đa ngành. Nhóm chăm sóc sức khỏe đái tháo đường có thể bao gồm: bác sĩ nội tiết, bác sĩ sản khoa, chuyên gia dinh dưỡng, chuyên gia vật lý trị liệu (sinh lý học thể dục), bác sĩ đa khoa và nữ hộ sinh.
Nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2
Mặc dù lượng đường trong máu của người mẹ thường trở lại bình thường sau khi sinh, nhưng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường tuýp 2 trong tương lai của người mẹ lại tăng cao. Em bé cũng có thể có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường tuýp 2 sau này.
Tùy thuộc vào các yếu tố nguy cơ, bệnh nhân cũng sẽ cần xét nghiệm lại bệnh tiểu đường tuýp 2 sau mỗi một đến ba năm.
Nguyên nhân gây ra bệnh tiểu đường thai kỳ là gì?
Trong thai kỳ, nhau thai sản xuất các hormone giúp thai nhi tăng trưởng và phát triển. Những hormone này cũng có thể ngăn chặn hoạt động của insulin ở người mẹ. Tình trạng này được gọi là kháng insulin. Do tình trạng kháng insulin này, nhu cầu insulin trong thai kỳ cao gấp 2 đến 3 lần so với bình thường.
Nếu bệnh nhân đã bị kháng insulin, cơ thể bệnh nhân có thể không đáp ứng được nhu cầu sản xuất insulin tăng thêm và lượng đường trong máu sẽ cao hơn, dẫn đến chẩn đoán mắc bệnh tiểu đường thai kỳ.
Khi thai kỳ kết thúc và lượng đường trong máu thường trở lại bình thường,và bệnh tiểu đường thai kỳ biến mất. Tuy nhiên, tình trạng kháng insulin này làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2 sau này.
Theo dõi, chăm sóc và điều trị
Tiểu đường thai kỳ thường có thể được kiểm soát bằng chế độ ăn uống lành mạnh và hoạt động thể chất thường xuyên. Tuy nhiên, một số phụ nữ có thể cần dùng thuốc (metformin) và/hoặc tiêm insulin để kiểm soát tiểu đường thai kỳ.